W 2019 roku na platformie HBO miała miejsce premiera nowego serialu zatytułowanego Euforia. Produkcja ta skierowana była głównie do nastoletniego widza. Na oficjalnej stronie wytwórni znajduje się następujący opis fabuły: „Euforia to serial HBO o grupie licealistów szukających własnej drogi oraz tożsamości w skomplikowanym nastoletnim świecie pełnym narkotyków, seksu i traum, w którym ważną rolę odgrywają media społecznościowe, miłość i przyjaźń”[1]. Mimo że opis ten brzmi jak streszczenie treści wielu wyprodukowanych w ostatnich latach seriali młodzieżowych bądź tych z gatunku Young Adults, Euforia wyróżnia się spośród nich swoją niezwykłą popularnością. Uzyskała ponadto bardzo wysokie oceny krytyków i „zwykłych” odbiorców. W tekście postaram się przemyśleć, jakie czynniki zadecydowały o tak pozytywnym odbiorze właśnie tej produkcji. Zastanowię się, co takiego daje widzowi Euforia, czego nie potrafiło zapewnić Riverdale, 13 powodów lub Skins.     

Euforia opowiada o grupie przyjaciół uczęszczających do liceum. Mierzą się oni z wieloma wyzwaniami wieku dojrzewania. Wśród trudności, które stają się ich udziałem wymienić można uzależnienia, problemy z akceptacją własnego ciała, pierwsze relacje romantyczne, kryzysy rodzinne czy chęć zdobycia popularności za wszelką cenę.
Historię tę poznajemy głównie z perspektywy Rue, która jest narratorką oprowadzającą odbiorcę po swoim świecie. 

Analizę pragnę rozpocząć od przytoczenia doświadczenia nowoczesności, które staje się udziałem nas wszystkich i kieruje naszymi działaniami. Ryszard Nycz twierdzi, że:

świat nowoczesności, ukształtowany przez swą naturę projektu i ideologię (czyli metanarrację) postępu, narzuca bowiem rodzaj aktywności ukierunkowanej teleologicznie w przyszłość (…). Podporządkowanie życia jednostkom abstrakcyjnie mierzonego czasu, funkcjonalnej organizacji przestrzeni, pojmowanie własnego losu w kategoriach racjonalnego mikro-projektu (…) – określa wymiary tego nowego typu doświadczenia, odczuwanego w ostateczności jako negatywne. (…) Doświadczenie, z jakim mamy do czynienia w tym przypadku bywa z reguły doświadczeniem konfliktu, szoku, przymusu, kontroli, represji, ekskluzji, pozostawiającym traumatyczne ślady we wrażliwości jednostki[2].

Postęp charakteryzować ma nie tylko nowoczesne instytucje czy szerzej rozumiany świat społeczny, ale również pojedynczą jednostkę. Od współczesnego człowieka wymaga się podporządkowania szybkiemu tempu pracy oraz gwałtownym zmianom. W swoich ofertach  pracodawcy do listy cech oczekiwanych od przyszłego pracownika coraz częściej dopisują elastyczność, odporność na stres czy umiejętność pracy pod presją czasu. Człowiek odczuwa więc ze strony otoczenia toksyczną presję własnego nieustannego rozwoju na wielu obszarach. Euforia odpowiada zaś na to wyzwanie widza poprzez wykreowanie bohaterów, którzy mierzą się z podobnym doświadczeniem. 

Obszarami życia, któremu serialowi licealiści poświęcają wiele uwagi oraz świadomie starają się rozwijać są atrakcyjność fizyczna, pewność siebie, popularność czy po prostu autoprezentacja. Co ważne, wszystkie te dziedziny przedstawione są jako całkowicie uzależnione od własnego zaangażowania i nieustannej pracy nad nimi. Jedną z najbardziej popularnych scen serialu jest ta rozpoczynająca się słowami: „Cassie postanowiła tego ranka wstać o czwartej rano, żeby przygotować się do szkoły”[3]. Przedstawia ona swoistą morning routine głównej bohaterki, składającą się z porannej higieny, pielęgnacji twarzy oraz makijażu. Fragment ten zainspirowany został zapewne przez osiągające często nawet milionowe wyświetlenia estetyczne i przyjemne w odbiorze morning routines udostępniane w mediach społecznościowych. Składają się one nierzadko z kilkudziesięciu kroków, mają na celu ukazanie niezwykłej produktywności oraz zaangażowania użytkowników w dbanie o siebie i rozwój osobisty. Koreluje to z wszechobecnie panującą narracją o potrzebie nieustannego postępu. Mimo iż scena w Euforii miała zapewne w intencji twórców przedstawić zmaganie się Cassie z jej obrazem siebie, wielu widzów uznało ten fragment fabuły za niezwykle satysfakcjonujący. Część z nich określiło go wręcz jako rodzaj ASMR. Wpisuje się on w ideę, którą można by podsumować chociażby tak często ostatnio udostępnianym w mediach społecznościowych cytatem: „You can always be thinner, look better”[4]. TikTok zalała fala filmików rozpoczynających się przytoczonymi wyżej słowami narratorki. Przedstawiały użytkowników wykonujących swoistą rekonstrukcję opisywanej sceny. Warto wspomnieć, że działanie które podejmuje bohaterka ma jeden cel: chce ona zwrócić na siebie uwagę popularnego chłopaka – Nate’a. Po wielu dniach wczesnego wstawania i dzięki coraz bardziej rygorystycznym oraz perfekcjonistycznym rytuałom piękności, ostatecznie udaje jej się ten cel osiągnąć. Uwagę zwraca również fakt, że waga atrakcyjności jest szczególnie podkreślana w przypadku bohaterek kobiecych. Opisywaną wyżej przeze mnie scenę w sposób niezwykle trafny podsumowuje komentarz jednego z widzów: 

Joanna Dec-Pietrowska oraz Emilia Paprzycka analizując treści znajdujące się w szkolnych podręcznikach zwracają uwagę, iż      

ciało kobiece jest przedstawiane jako swoiste zadanie – atrakcyjne ciało jest czymś do zdobycia, ma ono status osiągany. Nastoletnie kobiety mogą dowiedzieć się, że ciało ulega zmianom, ale ich zadaniem jest dążenie do jego poprawiania i dostosowywania, tak żeby oceny innych kobiet i mężczyzn były wysokie[5].

Twierdzą również, że inaczej wygląda sposób przedstawiania ciał męskich – ich atrakcyjność jest raczej „nadana niż zdobywana”[6]. Niewątpliwie w świecie współczesnym nastolatkowie również narażeni są na presję dotyczącą osiągnięcia doskonałej budowy, w ich przypadku rozumianej jako atletyczna i wysportowana. Euforia podejmuje jednak temat atrakcyjności w sposób zgodny z obserwacjami Dec-Pietrowskiej oraz Paprzyckiej. Reprezentacja postaci męskich w serialu składa się bowiem z aktorów o przeróżnej budowie ciała. Dodatkowo jedynie Nate wkłada wyraźny wysiłek w osiągnięcie pewnego ideału piękna. Jego starania są jednak krytykowane i postrzegane przez narratorkę jako część jego toxic masculinity. Z drugiej strony w rolach uczennic zostały obsadzone w większości aktorki o szczupłej budowie ciała. Bohaterki są bardzo zaangażowane w dbanie o swój wygląd fizyczny. Często widzimy je na ekranie, gdy robią makijaż, ćwiczą, wybierają strój do szkoły. Wszystkie te czynności odbierane są jako naturalna, wręcz obowiązkowa część ich życia. Dodatkowo nastoletnie uczennice przedstawiane są w sposób wyraźnie akcentujący ich seksualność, w wyzywających, odsłaniających ciała strojach. 

Stale rozwijana i pielęgnowana przez bohaterów w wielu scenach atrakcyjność staje się furtką do podwyższenia ich społecznego statusu lub spełnienia przeróżnych pragnień. Cassie już jako dziecko zauważa przykładowo, że jej ojciec jest traktowany inaczej, ponieważ jest przystojny. Jej przyjaciółka Maddy od bardzo młodego wieku występuje zaś w konkursach piękności, co zapewnia dziewczynie niezwykłą popularność, grono wiernych znajomych i adoratorów. To ona również jest autorką cytatu: „90% procent życia to pewność siebie. A jeśli chodzi o pewność siebie, to nikt nie może stwierdzić, czy jest prawdziwa czy nie”[7]. Pewność siebie jawi się więc jako kolejny aspekt, nad którym można samodzielnie pracować i rozwijać; jest ona nabywalna. Atrakcyjność, popularność, poczucie własnej wartości są w Euforii ukazane jako ściśle ze sobą powiązane. Osiągając pewien ideał piękna bohaterowie zapewniają też sobie progres w pozostałych, ważnych zarówno dla nich, jak i młodego widza obszarach życia. Kat – dziewczyna zmagająca się z nadwagą, staje się w serialu kolejną ikoną glow-up culture. Na początku fabuły zostaje przedstawiona jako osoba z kompleksami, niepewna siebie, wyśmiewana przez rówieśników, nienawidząca własnego ciała. W momencie, gdy zmienia swój styl ubierania się na bardziej odważny czy wyzywający, jej obraz siebie znacząco się poprawia. Kat jest wręcz inną osobą – dziewczyną wygadaną, popularną, atrakcyjną w oczach innych uczniów i potrafiącą walczyć o swoje. Taki typ narracji prowadzić może do wytworzenia u młodego widza przekonania, iż atrakcyjność prowadzić może wręcz do zmiany tożsamości.

Współcześnie mamy zaś do czynienia ze zjawiskiem znacznego kryzysu w tym obszarze. Już Erik Erikson uznał poszukiwanie tożsamości za najważniejsze wyzwanie wieku młodzieńczego. Na tym etapie życia człowiek mierzy się z kryzysem własnego „ja” oraz poszukuje nie tylko nowych ról, ale i grup społecznych, z którymi mógłby się identyfikować[8]. W obecnych czasach pokonanie tego wyzwania rozwojowego jest wyjątkowo trudne. Zygmunt Bauman zwraca uwagę, że: 

Niedookreśloność, niekompletność, nieostateczność tożsamości seksualnej (a także innych aspektów tożsamości [wyróżnienie moje – K. K.] w płynnie-nowoczesnym środowisku) to trucizna i odtrutka połączone w jeden potężny, pobudzający super-środek[9]. 

Autor podkreśla, iż poczucie posiadania nie w pełni uformowanego Ja z jednej strony napełnia jednostkę niepokojem i powoduje u niej zagubienie, z drugiej – chroni jej samoocenę. Osoba może bowiem wmawiać sobie, że jej porażki oraz poczucie wyobcowania wynikają wyłącznie ze złego wyboru społecznej roli, grupy czy tożsamości, z którą się identyfikuje[10]. Świat medialny (w tym także świat seriali) oferuje zaś w odpowiedzi na potrzeby nastoletniego widza zachwycającą garderobę tożsamości, które można dowolnie przymierzać, by za jakiś czas wybrać zupełnie inną, atrakcyjniejszą kreację. Euforia ukazuje typowe dla produkcji młodzieżowych typy: heartbreaker, it-girl, sportsman, smart one, quirky one… W odróżnieniu od innych produkcji serial ten kładzie wyraźny nacisk na ich tymczasowość oraz możliwość szybkiej zmiany. W jednym z fragmentów Cassie każdego dnia ubiera się do szkoły w zupełnie innym stylu. Stanowi to poniekąd odzwierciedlenie współczesnego świata, w którym to subkultury odchodzą w niepamięć, zastąpione dynamicznie zmieniającymi się trendami z TikToka. Warto odwołać się do teorii Davida Muggletona, który dokonał porównania dawnych i postmodernistycznych subkultur. Według autora te pierwsze charakteryzowały się m. in. tożsamością grupową, jednolitością stylu, silnym utrzymywaniem granic, wysokim poziomem zaangażowania członków, a przynależność do grupy postrzegana była jako stała[11]. Cech tych nie da się już przypisać współczesnym aesthetics. Dawniej poprzez zaangażowanie się w określony ubiór, gatunek muzyczny, sprzeciw wobec określonych politycznych lub społecznych idei czy sposób spędzania wolnego czasu tożsamość młodego człowieka była jasno określona, stała oraz definiowana przez pryzmat subkultury. Postmodernistyczna tymczasowość i zmienność prowadzi zaś obecnie do jej rozpłynięcia czy fragmentaryzacji. Bauman twierdzi, że „osobowość ściśle ponowoczesna wyróżnia się b r a k i e m  t o ż s a m o ś c i. Jej kolejne wcielenia zmieniają się równie szybko i gwałtownie, co obrazy w kalejdoskopie”[12].      
Anthony Giddens podsumowuje zaś współczesną tożsamość w następujący sposób: 

W post-tradycyjnym, refleksyjnie uporządkowanym i utkanym z systemów abstrakcyjnych świecie społecznym, gdzie reorganizacja czasu i przestrzeni tworzy nową konfigurację lokalności i globalności, „ja” ulega ogromnej przemianie. (…) Jeśli chodzi o tożsamość, to zasadniczym wymiarem codziennego działania jest po prostu wybór. (…) Nowoczesność stawia przed jednostką całą gamę rozmaitych możliwości, a równocześnie, z racji braku fundamentalistycznych zapędów, nie udziela wskazówek, które z nich powinno się wybrać[13].

Euforia stanowi więc niejako odpowiedź na poczucie wyobcowania młodego widza, ukazując mu bohaterów poszukujących siebie i zagubionych jak on sam. Wręcza mu ponadto gotowe stylizacje czy scenariusze społecznych zachowań, w tym także miłosnych relacji. Dominic Strinati twierdzi, że: 

[J]esteśmy świadkami stopniowego zanikania tradycyjnych i wysoko cenionych ram odniesienia, dzięki którym ludzie mogli określać siebie i swoje miejsce w społeczeństwie, a także czuć się względnie bezpiecznie w tożsamościach osobistych i zbiorowych[14].

Dla współczesnego nastolatka charakterystyczne może być w takich okolicznościach poczucie osamotnienia i przedłużający się okres poszukiwania siebie. Produkcje takie jak Euforia mogą przynosić mu chwilową, złudną ulgę, przedstawiając konkretne, wyraziste osobowości, które ten może naśladować. Postaci atrakcyjne, w idealnym stroju oraz makijażu niezależnie od okazji, stać się mogą zaś same w sobie ideałami piękna i stylu życia, do których będzie pragnął dążyć nastoletni odbiorca. Mariusz Biedrzycki podkreśla, że tym, co przede wszystkim decyduje o uznaniu przez młodzież danego celebryty za idola jest jego pociągający wygląd[15]. 

Badania wykazały, że korzystanie z mediów społecznościowych prowadzić może do częstszych porównań społecznych, a tym samym do spadku samooceny u użytkowników[16]. Efekt ten jest szczególnie wyraźny w przypadku TikToka[17]. Euforia podobnie jak media społecznościowe przedstawia zaś nierealistyczne, nieosiągalne dla wielu nastolatków ideały piękna. W obsadzie znajdują się aktorki oraz aktorzy dwudziesto- lub nawet trzydziestoparoletni, o proporcjonalnych, wysportowanych ciałach, z perfekcyjną cerą czy fryzurami niemalże jak prosto z salonu. Dawno mają już za sobą często niezręczny i pełen zmian okres dojrzewania. Obserwowanie na ekranie idealnych ciał prowadzić może do poczucia nieadekwatności czy niskiego poczucia własnej wartości. François Chirpaz słusznie stwierdza, iż: 

Doświadczenie ciała jest doświadczeniem o wymiarze społecznym, i zbiorowość odgrywa tu rolę decydującą. W istocie, byt ulegający przeobrażeniu dzięki dojrzewaniu będzie teraz egzystował jako mężczyzna bądź jako kobieta, to znaczy wedle obrazu mężczyzny i kobiety, jaki sobie tworzy grupa, do której on należy[18].

Identyfikując się ze wzorami prezentowanymi w serialu, u nastolatka powstać może przekonanie, iż kobiece bądź męskie ciało powinno wyglądać podobnie do tych należących do bohaterów Euforii. (A może nawet dalej: kobieta lub mężczyzna powinni zachowywać się w danej sytuacji w określony, podpowiedziany niejako przez twórców sposób).      

Warto odnieść się tutaj do pojęcia kultury narcyzmu. Magdalena Szpunar stwierdza, że kultura staje się narcystyczna wtedy, gdy bogactwo i rozgłos jednostki zyskują większą wartość niż jej inteligencja czy godność[19]. W Euforii wyraźnie eksponowana jest kategoria sukcesu osiąganego minimalnym lub nawet żadnym wysiłkiem. To, co doceniane jest przez bohaterów serialu to przede wszystkim status społeczny oraz majątkowy. Szpunar dodaje:

[K]ultura narcyzmu promuje i premiuje celebrytów, osoby nieposiadające żadnych specjalnych umiejętności czy kwalifikacji, nie będące ekspertami w żadnej dziedzinie. Sama zaś ich medialna widoczność decyduje o ich sukcesie. (…) Celebryci przekonują, że stan medialnej sławy można osiągnąć bez żadnych specjalnych kompetencji czy kwalifikacji. Internet pozwala w łatwy sposób upozorować status celebryty, oferując szybką sławę instant[20].

Wątek dążenia do bycia celebrytą i idealizacji takiego statusu przedstawiony został w serialu na przykładzie Maddy. Dziewczyna ta codziennie obserwuje swoją mamę, która pracuje jako kosmetyczka. W odróżnieniu od niej bohaterka pragnie zostać kiedyś „bogatą kobietą” podobną do okolicznych celebrytek, które określić można by popularnym mianem trophy wives. Maddy nie ma w planach kariery zawodowej, nie posiada żadnych znaczących zainteresowań czy talentów. Jej celem jest osiągnięcie wysokiego statusu społecznego przy minimalnym wysiłku własnym. Co interesujące, to właśnie ona należy do najbardziej popularnych, najchętniej cytowanych czy naśladowanych przez widzów bohaterek Euforii.      

Giddens podkreśla w swojej książce, że: „Pojęcie stylu życia często wiąże się specyficznie ze sferą konsumpcji”[21]. Zwraca także uwagę, że to właśnie media społecznościowe oferują widzowi dostęp do takich sposobów egzystencji, z którymi bez ich udziału prawdopodobnie nigdy by się on nie spotkał[22]. Seriale młodzieżowe, w tym również Euforia prezentują widzom określony styl życia, a następnie zapewniają dostęp do przeróżnych dóbr materialnych, które mogą pomóc w jego performowaniu. Markowe ubrania czy biżuterię, które noszą Cassie, Maddy czy Kat w kolejnych odcinkach z łatwością można odnaleźć i zakupić (często za ekstremalną sumę) dzięki takim stronom internetowym jak ShopYourTV. Wizażyści zatrudniani przez producentów Euforii chętnie dzielą się trikami makijażowymi, jednocześnie polecając najlepsze palety cieni, lakiery czy inne produkty, których sami używają. Serial przestał więc funkcjonować jedynie na ekranie. Osoby zaangażowane w jego tworzenie wyciągają rękę do widza oraz zapraszają go do swojego świata pełnego kolorowych, ekscytujących stylów życia. Sydney Sweeney – aktorka grająca Cassie zachwyciła swoich fanów informacją, iż morning routine granej przez nią postaci została w dużym stopniu zainspirowana jej własnym porannym rytuałem. Zarówno ona, jak i Alexa Demie (Maddy) nagrały również we współpracy z Vogue filmiki z cyklu Beauty secrets, gdzie przedstawiają swoją codzienną pielęgnację. Pod udostępnionymi na YouTube treściami (które osiągnęły kolejno 11 milionów oraz 24 miliony wyświetleń!) znajduje się komentarz: „Shop this beauty routine” oraz linki do produktów reklamowanych przez aktorki[23]. W odpowiedzi na premierę Euforii influencerzy zaczęli tworzyć filmiki przedstawiające stylizacje inspirowane serialem czy wręcz poradniki „jak być jak…” (100 tysięcy wyświetleń osiągnął ten zatytułowany: This is how you can become confident like Maddy Perez[24], 7 milionów razy została zaś odtworzona playlista o tytule Songs to make you feel like Maddy Perez[25]). Nycz podejmuje następującą refleksję dotyczącą wpływu kultury popularnej na człowieka:

Współczesna cyberkultura popularna narzuca „presupozycyjnie” (to znaczy: zanim ktoś zapyta) rozwiązanie: chodzi przede wszystkim o to, by „być jak XY”. Nie jest to więc wzorzec samorealizacji, lecz imitacyjnej mimikry, który wytwarza w efekcie rodzaj subkultury imitacji – naśladowania stylu życia, pożyczanej tożsamości (w sferze wyglądu, zachowania, poglądów, wartości wyznawanych i pożądanych itp.) oraz, generalnie, egzystencji podporządkowanej reprodukowanej personie medialnej[26].

Myśl ta doskonale podsumowuje relację między młodymi odbiorcami a współczesnymi wytworami kultury. Odnieść ją można również do Euforii. Występujące w niej postaci, a także aktorzy oraz aktorki wcielający się w główne role mogą stanowić dla nastolatków bazę do swoistej imitacji. Serial ten można ponadto potraktować jako rozbudowaną, dynamiczną reklamę określonych marek odzieżowych, stylizacji czy nawet sposobów bycia. Jest ona niezwykle atrakcyjna w oczach młodego widza. Jak stwierdza  Biedrzycki:

Charakterystyczną cechą wielu reklam telewizyjnych, skierowanych do młodych odbiorców, jest ich dynamika, zmuszająca gałki oczne do straszliwej ekwilibrystyki. Niektóre reklamy tego typu budzą skojarzenia ze słynnymi eksperymentami z początku lat sześćdziesiątych, w których badano wpływ bodźców podprogowych na preferencje konsumentów[27].

     Anna Pochmara zwraca uwagę, że w odniesieniu do serialu HBO różni krytycy używają niemalże tych samych określeń. Wśród nich znajdują się przykładowo te dotyczące „wizualnie uderzającej”, „zawrotnej” i „odurzającej” estetyki Euforii[28]. Wyróżnia się ona zastosowaniem kadrów uderzająco podobnych do tych obecnych na TikToku (częste wykorzystywanie slow motion, przekształcanie ujęć z pionowych na poziome, wprowadzanie fragmentów piosenek popularnych wśród młodzieży artystów jak Billie Eilish czy Doja Cat, stosowanie wizualnych filtrów). Wszystkie te zabiegi sprawiają, że od serialu trudno jest się oderwać, a jego odbiór podobny jest do scrollowania estetycznie przyjemnych shortsów. 

Montaże te mają też za zadanie utrzymać zainteresowanie widza stale na wysokim poziomie. Pochmara zwraca uwagę na dostosowanie sposobu prowadzenia fabuły przez twórców do narastającego w obecnych czasach problemu deficytu uwagi. Przywołuje ona również znaczącą wypowiedź jednej z bohaterek serialu – Jules: „Nie wydaje mi się, żebym nadal potrafiła się skupić na świecie rzeczywistym”[29]. Autorka artykułu przywołuje pierwszy odcinek serialu, w którym na przestrzeni 53 minut akcja dynamicznie przeskakuje aż pomiędzy trzema liniami czasowymi[30]. Euforia odpowiada na potrzebę widza kreując szybko zmieniającą się fabułę, dostosowaną do nastolatka funkcjonującego przez dużą część czasu w świecie wirtualnym. Co więcej, w wyraźny sposób ułatwia jego utożsamienie z bohaterami, którzy na lekcjach, w czasie wolnym, a przede wszystkim zaś wieczorami scrollują Facebooka czy Instagrama. Odcinki przeładowane są treściami określanymi popularnie jako trigger warnings. Zaliczyć do nich można przedawkowanie narkotyków, próbę samobójczą, samookaleczenia, naturalistycznie przedstawione ataki paniki, sceny obrazujące wykorzystywanie seksualne nieletnich czy przemoc fizyczną i emocjonalną. Treści te szokują oraz przerażają odbiorcę. Nastolatkowi trudno może być oderwać się od złożonej z samej akcji i wielu niepokojących plot twistów fabuły. Wprowadzenie do serialu tych wszystkich zabiegów ma zapewne na celu zmaksymalizowanie zysków pochodzących z produkcji. Twórcy zdają sobie sprawę, że sukces Euforii jest czymś chwilowym, kolejną ulotną modą. (Warto zwrócić uwagę, iż podczas gdy sezon pierwszy odbił się wyraźnym echem oraz zyskał pozytywne, wręcz euforyczne noty zarówno od krytyków, jak i odbiorców, to wzmianki o drugim pojawiały się w mediach społecznościowych już zdecydowanie rzadziej). Producenci mają świadomość tego, że ich czas antenowy jest po prostu znacznie ograniczony. Atrakcyjność materiału została więc zmaksymalizowana, aby Euforia mogła wyróżnić się na tle innych młodzieżowych seriali.      

Za sukces produkcji odpowiadać może również poczucie nostalgii, które wywołuje ona u widza. Mimo trudności, z którymi nieustannie mierzą się bohaterowie, ich życie ma niewątpliwie wiele zalet. Każdy z nich posiada grupę wiernych znajomych, na których może liczyć, a ich status materialny jest zasadniczo wysoki. W wielu odcinkach widzimy ich ponadto na różnego rodzaju integracyjnych wydarzeniach – z pompą organizowanych urodzinach czy innych wysokobudżetowych imprezach. Widzowie zdają sobie sprawę, że akcja rozgrywa się w świecie poniekąd bez miejsca i czasu będącym produktem fantazji twórców. Zwracają uwagę na to, iż w Euforii wygląd nastolatków czy ich status materialny odbiegają od rzeczywistości bliskiej przeciętnemu młodemu człowiekowi. Rozbawienie wywołuje również choćby brak zasad dotyczących szkolnego ubioru lub ilości dopuszczalnych nieobecności w Euphoria High School. Zadziwia także fakt, że prawie nigdy na ekranie nie pojawia się wątek edukacji (sceny rozgrywające się w szkole mają miejsce w łazienkach, szatniach, stołówce i sali gimnastycznej, prawie nigdy zaś w klasie). Ten kolorowy, przeładowany dobrami materialnymi oraz pełen interakcji społecznych świat, mimo że miejscami absurdalny, wywołuje u oglądającego poczucie nostalgii braku. Istnieją badania, które udowadniają, iż młodzież stanowi grupę o największym deklarowanym stopniu odczuwanej samotności[31]. Powodem może być m. in. ciągły rozwój mediów społecznościowych oraz  coraz częstsze zastępowanie realnego kontaktu z drugim człowiekiem angażowaniem się w świat wirtualny.      

W pandemii COVID-19 zjawisko samotności wśród młodych jeszcze zyskało na sile. Młodzież często pragnie wrócić do czasów bezpośredniego kontaktu z drugim człowiekiem i tęskni za czasami, w których kontakt ten był łatwiejszy[32]. Co ważne, Arkadiusz Bednarczuk przekonuje w swoim artykule, że do powstania odczucia nostalgii wcale nie jest konieczne bezpośrednie doświadczenie utraconej przeszłości. Twierdzi, że „nostalgia może obejmować także to, co jest nieznane z autopsji i nie musi wspierać się na osobistym wspomnieniu o minionym”[33]. Jak już wspomniałam wcześniej, rzeczywistość przedstawiona w Euforii znacząco różni się od faktycznych przeżyć oraz wyzwań przeciętnego współczesnego nastolatka. Czasy w niej przedstawione mogą być mimo to niezwykle atrakcyjne, odpowiadając na pewien brak czy nawet w jakiś sposób zapełniając wewnętrzną pustkę. (Euforia stanowić może namiastkę interakcji międzyludzkich – widzowie obserwują losy postaci, przywiązują się  do nich, inspirują się nimi, są ciekawi rozwoju ich relacji romantycznych, komentują postępowanie bohaterów na forach czy nawet w YouTube’owych podcastach).

Euforię zaliczyć można pod wieloma względami do prawdziwych sukcesów współczesnej kinematografii. Zdobyła duży rozgłos, publikę oraz osiągnęła wysokie noty krytyków. Za jej sukcesem stoi wiele wykorzystywanych przez twórców mechanizmów psychologicznych i socjologicznych. Euforia odpowiada na różnorakie aktualne potrzeby – odnalezienia własnego Ja, inspiracji dotyczących stylu życia, kontaktów towarzyskich. Mimo tego, iż serial ten jest kolejną z wielu przemijających mód, to jego twórcy osiągnęli swój podstawowy cel – wśród wielu przeróżnych występujących współcześnie dystraktorów przyciągnęli uwagę młodego widza. Produkcja ta może jednak nie mieć dobrego wpływu na nastoletnich odbiorców. Włącza się bowiem w narrację o konieczności nieustannej pogoni za atrakcyjnością fizyczną, statusem majątkowym czy popularnością. Przedstawia również nierealistyczne ideały, do których – poprzez identyfikację z bohaterami – mogą próbować dążyć młodzi ludzie. Serial ten oraz jego akcje promocyjne wpisują się ponadto w politykę konsumpcjonizmu, zachęcając do zakupu określonych produktów, które mogą pomóc w performowaniu nowej, ulepszonej tożsamości. Euforia jest produkcją na wskroś współczesną – odpowiada bowiem na aktualne potrzeby, sięga po nowoczesne metody reżyserskie, podejmuje dialog z wątpliwościami i lękami młodego odbiorcy – wykorzystując je również na swoją korzyść.

BIBLIOGRAFIA

Barreto, M. i in., Loneliness around the world: Age, gender, and cultural differences in  loneliness, „Personality and Individual Differences” 2021, nr 30.

Bauman, Z., Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994.

Bauman, Z., Razem osobno, Kraków 2006. 

Bednarczuk, A., Nostalgia jako postawa polskiego społeczeństwa wobec przeszłości, [w:] M.  Jarnecki, Drogi do niepodległości Polski i Białorusi. Polityka-Historia-Kultura, 2021.

Biedrzycki, M., Genetyka kultury, Warszawa 1998. 

Chirpaz, M., Ciało, Warszawa 1998.

Dec-Pietrowska, J., Paprzycka, E., Społeczne konstruowanie cielesności i seksualności. Analiza wybranego kontekstu edukacji seksualnej, „Dyskursy Młodych Andragogów” 2016, nr 17.

Euforia HBO. Link: https://www.hbomax.com/pl/pl/series/urn:hbo:series:GXKN_xQX5csPDwwEAAABj [Dostęp: 5.12.23].

Euforia [serial], reż. S. Levinson, HBO, 2019.

Giddens, A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa 2001.

Kowalska, M., Ponowoczesny wymiar subkultur młodzieżowych w Rosji, „Politeja” 2013, nr 4 (26), za: D. Strinati, Postmodernizm i kultura popularna, [w:] tenże, Wprowadzenie do kultury popularnej, Poznań 1998.

Muggleton, D., Inside subcultures. The postmodern meaning of style, Oxford 2002.

Muqaddas, J., Sanobia, S., Nawaz, A., Impact of social media on self-esteem, „European Scientific Journal” 2017, nr 13 (23).

Nycz, R., Nasza kultura rozszerzonej teraźniejszości. Sondowanie aktualnego doświadczenia temporalnego, „Teksty Drugie” 2023, nr 6.

Nycz, R., O nowoczesności jako doświadczeniu, [w:] Nowoczesność jako doświadczenie, 2002.

Pochmara, A.,“I Don’t Think I Have an Attention Span for Real Life Anymore”: Excessive Stimulation, Sense of Meaninglessness, and Boredom in Sam Levinson’s Euphoria, „European Journal of American Studies” 2022, nr 17(4).

Savira, R., Rifai, M., Wahyunengsih, W., Correlation between TikTok use and teenagers’ self esteem, „Indonesian Journal of Learning Studies” 2022, nr 2(1).

Songs to make you feel like Maddy Perez. Link:

https://www.youtube.com/watch?v=gv2xExcaGTE&ab_channel=%F0%9D%90%84%F0%9D%90%8C%F0%9D%99%84%F0%9D%90%91%F0%9D%90%80%F0%9D%90%8B%F0%9D%90%83 [Dostęp: 20.12.23]. 

Szpunar, M., Kultura cyfrowego narcyzmu, Kraków 2016.

This is how you can become confident like Maddy Perez. Link: https://www.youtube.com/watch?v=eD9y_Lcd4-k&ab_channel=AngelGrey [Dostęp: 20.12.23].  

Witkowski, L., Młodość i tożsamość w cyklu życia: zarys koncepcji Erika H. Eriksona, „Acta Universitatis Nicolai Copernici: Socjologia Wychowania” 1990, nr, 8(216).

Woźnicka, W., Nostalgia za komunizmem w polskiej wersji, [w:] A. Čuš, M. Potocco, L. Rezoničnik, N. Zavašnik (red.), Družbeni in politični procesi v sodobnih slovanskih kulturah, jezikih in literaturach, 2018.

Vogue. Link: https://www.youtube.com/watch?v=UxQg3_Cmwhw&t=6s&ab_channel=Vogue; https://www.youtube.com/watch?v=sf7NfCe3_5Y&t=8s&ab_channel=Vogue [Dostęp: 20.12.23].

ABSTRAKT

Tematem artykułu jest analiza antropologiczna serialu HBO zatytułowanego Euforia. W tekście podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, co zadecydowało o niezwykle pozytywnym odbiorze właśnie tej produkcji. Pokażę, na jakie potrzeby młodego widza odpowiada Euforia. Odwołam się do współczesnych wytworów kultury on-line, jak morning routines, ASMR oraz TikTok’owe shortsy. Pokażę, jakie typy stylów życia (Giddens) ukazuje Euforia i jak kultura konsumpcjonizmu umożliwia ich swoiste performowanie (poprzez strony takie jak ShopYourTV, reklamy, w których występują celebryci, influencerskie inspiracje). Na koniec powołam się na kategorię nostalgii w ujęciu Arkadiusza Bednarczuka, który twierdzi, że „nostalgia może obejmować także to, co jest nieznane z autopsji i nie musi wspierać się na osobistym wspomnieniu o minionym”.

SŁOWA KLUCZOWE

euforia, style życia, kultura narcyzmu, konsumpcjonizm, młodość